Lyanne en Erik: Terug naar het Rainbow Hotel
Lyanne en Erik Paskamp waren al getrouwd toen zij in 1992 als militair werden uitgezonden naar Bosnië. Het werd allesbehalve een vredesmissie, want ze kwamen in het roemruchte Rainbow Hotel zwaar onder vuur te liggen. Na terugkeer bleef hun gezin niets bespaard: blijvend letsel door een ongeluk, zelfmoordpogingen, PTSS en een moeizame zoektocht naar hulp. Lyanne schreef er een aangrijpend boek over.
“Eigenlijk ben ik dubbel gehandicapt. Als vrouw in een door mannen gedomineerd veteranenland. En doordat ik een onzichtbare wond heb,” vat Lyanne Paskamp (54) haar positie samen. “Ik moet me altijd bewijzen en verantwoorden.” Dat laatste merkte ze onlangs weer, toen ze samen met haar man Erik (57) terug was in Bosnië, het land waar ze gezamenlijk als militair op missie waren in 1992. “Bij een oorlogsmuseum mocht Erik gratis naar binnen als veteraan, omdat hij een arm mist. Mijn PTSS is onzichtbaar, dus ik moest betalen. Ik heb het gevoel dat ik heel hard moet schreeuwen om gehoord te worden.”
Bosnië
De titel van haar boek is aan dat gevoel ontleend: ‘Ze hoorden mijn schreeuwen niet’. Lyanne beschrijft aan het begin hoe zij Erik, die toen al marechaussee was, leerde kennen en zij verliefd raakten en trouwden. Zijn enthousiaste verhalen over het werk, vooral zijn eerste uitzending naar de Sinaï, werkten
aanstekelijk en Lyanne meldde zich al snel bij de Koninklijke Landmacht. Als chauff eur werd ze uitgezonden naar de hoofdstad van Bosnië en het toeval wilde dat Erik als marechaussee ook in Sarajevo terechtkwam. Beiden werden gehuisvest in het roemruchte Rainbow Hotel dat in 1992 zwaar onder zwaar vuur kwam te liggen van de Servische milities. De eenheden waarvan zij deel uitmaakten, moesten halsoverkop op de vlucht, terwijl de beschietingen doorgingen. Lyanne: “Het was een bizarre situatie. We kwamen om vrede te stichten, maar we werden zelf doelwit.”
PTSS
Terug in Nederland wordt het veteranenechtpaar in Duitsland geplaatst, maar als Lyanne zwanger is van de eerste van in totaal drie dochters, verlaat zij de dienst. Haar leven lijkt in rustiger vaarwater te komen, maar de rampspoed slaat vervolgens meermalen toe. Erik – inmiddels overgeplaatst naar de Brigade Speciale Beveiligingsopdrachten (BSB) van de KMar – raakt zwaargewond bij een mysterieus ongeluk,
Lyanne’s vader komt plots te overlijden en hun tweede dochter blijkt suïcidaal te zijn. Tot overmaat van ramp raakt Lyanne zelf door verwerkingsproblemen van haar uitzending is steeds grotere geestelijke nood. Het leidt tot de diagnose posttraumatische stress stoornis (PTSS) en wat volgt is een dwaaltocht door de wereld van hulpverleningsinstanties. Dat er het nodige schort aan de hulpverlening voor vooral vrouwelijke veteranen, ondervond Lyanne aan den lijve. “Bij de ene zorginstelling moest je over je uitzendervaring praten, bij de ander mocht dat juist weer niet. Dat maakt het al gelijk heel verwarrend en ingewikkeld. Een speciale therapiegroep voor vrouwen was er niet, maar in de groep met mannen was ik niet welkom. Eigenlijk heel gek, want ik was natuurlijk wel eerst uitgezonden met bijna alleen maar mannen.”
Erectieproblemen
Lyanne merkte het ook in het nazorgprotocol van Defensie. “Je krijgt een standaardformulier waarin ook gevraagd wordt naar problemen met seksueel verkeer. Er staat dan onder meer of je erectieproblemen hebt.” Erik lachend: “Daar kun jij dan ‘nee’ invullen.” Dan serieus: “Je moet er maatwerk van maken. Vrouwen moeten dezelfde mogelijkheden hebben als mannelijke veteranen.” Lyanne: “Ik vind dat mijn
verhaal verteld moet worden, omdat ik zelf verdwaald ben in de zorg.” Ook andere zorginstanties zijn volgens Lyanne voornamelijk ingesteld op mannen. “We hebben zelfs meegemaakt dat ik een schrijven van het ABP kreeg dat begon met ‘de heer’.” Erik vult aan: “Dat geldt ook voor partners. Er wordt nog te vaak van uitgegaan dat het vrouwen zijn. We hebben dat probleem ook voorgelegd aan Kamerleden van de Vaste Kamercommissie van Defensie. Met de boodschap: in theorie is het goed geregeld, maar dit is hoe het in de praktijk wordt uitgevoerd en waar mensen tegenaan lopen. Pas daar het beleid op aan!”
Terug naar Sarajevo
In het boek beschrijft Lyanne ook de reis die zij eind vorig jaar samen met Erik ondernam naar Bosnië. “Eerder durfde ik dat niet, omdat ik bang was voor wat ik zou tegenkomen. Vooral voor mijn eigen reactie daarop, want – zoals ik in het boek ook beschrijf – ik verafschuwde alles wat Slavisch sprak of daaraan deed terugdenken. Ik hoefde het Servo-Kroatisch maar te horen en mijn haren gingen rechtovereind staan.” Erik: “De tijd was er eerder nog niet rijp voor, dat lag ook aan de omstandigheden. Vooral Lyanne vond het belangrijk om de regie zelf in handen te hebben over hoe de reis zou verlopen.”
Wat ook meespeelde was dat het Rainbow Hotel inmiddels is verkocht en op het punt staat afgebroken te worden. Lyanne: “Daar heb ik iets achtergelaten en ook weer iets van meegenomen, waardoor ik het ook een plek kan geven.” De meest memorabele momenten bleken de ontmoetingen met locals. Erik: “Het mooie was dat je door de meegebrachte foto’s van toen met de mensen in gesprek kwam. Omdat zij daardoor ook wisten dat je destijds het nodige hebt meegemaakt. Het is ook een stukje van hun geschiedenis, dus je hebt iets gemeenschappelijks.” Lyanne: “Je voelt je verbonden. Zij zijn ook slachtoffers van die oorlog. Nergens hebben we een spoor van rancune ervaren. Een van de locals zei: jullie moesten ook toekijken, met de handen op de rug gebonden.”
Veteranengezin
Er zijn meerdere redenen waarom haar boek gelezen moet worden, vindt Lyanne. “Het belangrijkste is dat er van geleerd kan worden. Daarom vind ik ook dat mensen in het hulpverleningsveld het allemaal moeten lezen. En er dan iets mee moeten doen. Hulpverleners onderschatten vaak hoe belangrijk zij zijn voor mensen die hulp nodig hebben. Ook dat is de boodschap van dit boek.” Erik: “En natuurlijk ook de
herkenbaarheid voor andere veteranen en hun gezinnen. Dat ze zeggen: wij maken het dus niet alleen mee.” Door zijn actieve inzet als afdelingsbestuurder voor de BNMO-Overijssel weet hij als geen ander hoe belangrijk die herkenning kan zijn. “Het is ook voor een gezin niet altijd transparant welke hulp geboden kan worden. Er is veel winst te behalen op dat gebied, maar dat is alleen mogelijk als per geval
gekeken wordt naar wat nodig is. Daarmee voorkom je een hoop narigheid.” Dat er inmiddels veel verbeterd is, staat ook voor Erik en Lyanne vast. Vandaar dat ze het eerste exemplaar van het boek hebben overhandigd aan minister van Defensie Ank Bijleveld. Lyanne: “Als we toen, 13 jaar geleden, de hulp hadden gehad die we nu hebben, dan was het heel anders gelopen.” Erik: “Maar gek genoeg staan we juist door alles wat we meegemaakt hebben als gezin dichter bij elkaar dan ooit.”
Het boek ‘Ze hoorden mijn schreeuwen niet’ van Lyanne Paskamp (ISBN9789492435149) is verkrijgbaar in de boekhandel of (zonder verzendkosten) op www.qvuitgeverij.nl
